Nhìn lại lịch sử phát triển ngành Điều dưỡng nhân Ngày Điều dưỡng Thế giới
1. Lịch
sử ngành Điều dưỡng thế giới
1.1. Sự thiếu hiểu biết của con người về Y
học trong giai đoạn đầu
Thời xa xưa, con người rất tin vào thần
linh. Khi bị bệnh, họ mời pháp sư đến với hy vọng chữa trị, đồng thời sợ hãi cầu
xin các đấng tối cao tha mạng cho bệnh nhân. Khi có người chết, họ cho rằng đó
là vì thần linh không cho phép người đó tiếp tục sống. Thậm chí, khi sinh con,
người phụ nữ cũng phải chịu mọi sự đau đớn vì như vậy mới “hợp ý Chúa trời”.
Làm mẹ được xem là thiên chức thiêng liêng
của người phụ nữ. Dù vậy, vào thời xa xưa, việc sinh một đứa bé cũng đồng nghĩa
là người mẹ đang đối mặt với lưỡi hái tử thần. Vào giai đoạn khoa học kỹ thuật
chưa phát triển và con người vẫn còn mê tín, sinh nở là một vấn đề tồn tại nhiều
rủi ro. Ở châu Âu vào khoảng thế kỷ 15, 16, không ít bà mẹ trẻ đã viết di chúc
ngay từ khi biết mình có thai.
Các giáo đường vào thời điểm đó vừa là nơi
thờ phụng, vừa là chỗ chăm sóc bệnh nhân. Các pháp sư sẽ điều trị bệnh còn các
tín nữ vừa giúp lễ, vừa lo cho người bệnh. Mối liên kết giữa y khoa, điều dưỡng
và tôn giáo bắt đầu từ đây.
1.2. Những sự kiện đáng chú ý
Năm 60, bà Phoebe (Hy Lạp) đã đến từng nhà
có người bệnh để chăm sóc họ. Bà được tôn vinh như nữ điều dưỡng tại gia đầu
tiên trên thế giới.
Thế kỷ thứ 4, bà Fabiola (La Mã) đã tự nguyện
biến căn nhà sang trọng của mình thành bệnh viện. Tại đây, bà chăm sóc những
người nghèo khổ và đau ốm.
Đến thế kỷ 16, chế độ nhà tù ở Anh và châu
Âu được bãi bỏ. Điều này dẫn đến việc thiếu hụt trầm trọng người chăm sóc bệnh
nhân. Do đó, những người phụ nữ phạm tội được chọn làm điều dưỡng. Cái nhìn lệch
lạc của xã hội thời bấy giờ với nghề Điều dưỡng cũng bắt nguồn từ đây.
1.3. Florence Nightingale, người góp công lớn
thay đổi ngành Điều dưỡng

Cải cách xã hội diễn ra từ giữa thế kỷ 18 đến
đầu thế kỷ 19 đã thay đổi vai trò của người điều dưỡng. Trong giai đoạn này,
Florence Nightingale (1820 – 1910) với những đóng góp lớn lao của mình đã được
suy tôn là người sáng lập ra ngành Điều dưỡng. Do được sinh ra trong gia đình
giàu có ở Anh, bà đã đọc nhiều sách về triết học, tôn giáo, chính trị.
Bà mong ước được giúp đỡ người nghèo khổ từ
khi còn nhỏ. Mong ước này bắt nguồn từ lòng thương cảm đối với người bệnh và
khát khao chống lại xu hướng hạ thấp nữ giới thời đó của Florence.
Năm 1847, bà vào học và làm việc tại bệnh
viện Kaiserswerth (Đức), sau đó sang Paris học tập. Những năm 1854 – 1855, khi
Chiến tranh Crimea nổ ra, Florence Nightingale cùng 38 phụ nữ người Anh khác được
phái sang Thổ Nhĩ Kỳ để chăm sóc các thương binh của quân đội Hoàng gia Anh.
Trước sự bẩn thỉu của nhũng bệnh viện tiền
phương, bà đã đưa ra lý thuyết về khoa học vệ sinh trong các cơ sở y tế. Tỉ lệ
binh lính chết do nhiễm trùng nhờ đó giảm từ 42% xuống còn 2%. Tại đây, bà vẫn
miệt mài cầm đèn dầu đi khám cho từng bệnh binh mỗi đêm.
Tiếc thay, cơn sốt Crimea cộng với sự căng
thẳng trên chiến trường đã khiến cho bà mất khả năng làm việc. Các binh lính và
người dân đã tặng cho Florence 50.000 bảng Anh trước khi bà quay về nước. Tuy
nhiên, thay vì dùng tiền để chăm sóc sức khỏe, Florence đã quyết định thành lập
Trường Điều dưỡng Nightingale tại Bệnh viện St. Thomas, London. Trường điều dưỡng
này hiện nay là một phần của Đại học King’s College London danh tiếng. Từ đây,
việc đào tạo ngành Điều dưỡng đã có hệ thống và bài bản hơn.
Không những vậy, bà còn xuất bản sách với
những ghi chép về công việc y tá. Sách này sau đó được đưa vào giảng dạy tại
Trường Điều dưỡng Nightingale cũng như nhiều trường khác. Đến năm 1869,
Florence và bác sĩ Elizabeth Blackwell mở trường Y khoa cho phụ nữ.
Bà mất ngày 13/8/1910. Ngày nay, bạn dễ
dàng bắt gặp nghi thức thắp đèn dầu và đọc lời thề của Florence Nightingale
trong lễ tốt nghiệp của sinh viên các trường điều dưỡng trên khắp thế giới.
Không chỉ là người đặt nền móng cho ngành Điều dưỡng, Florence Nightingale thật
sự đã trở thành người mẹ tinh thần và là biểu tượng bất diệt cho công việc cao
quý này.
2.
Những điều thú vị về Ngày Điều dưỡng Thế giới
2.1. Ngày Điều dưỡng Thế giới mất hơn 40
năm để được công nhận tại Mỹ

Tại Mỹ, Ngày Điều dưỡng Thế giới bắt đầu
vào 6/5 và kết thúc vào 12/5, cũng là sinh nhật của Florence Nightingale. Tuy
nhiên, phải trải qua rất nhiều khó khăn, ngày này mới chính thức được công nhận
tại xứ cờ hoa.
Năm 1953, Dorothy Sutherland từ Bộ Y tế,
Giáo dục và Phúc lợi trình một bản đề nghị cho Tổng thống Eisenhower về việc tổ
chức Ngày Điều dưỡng vào năm tiếp theo. Tuy nhiên, bản đề nghị này không được
chấp nhận. Mãi cho đến năm 1974, Tổng thống Nixon mới thông qua đề nghị thành lập
Tuần lễ Điều dưỡng ở Mỹ. Quốc hội đã thông qua một nghị quyết chính thức vào
năm 1982. Từ đó, ngày 6/5 trở thành Ngày Điều dưỡng chính thức tại nước này.
2.2. Nghi lễ rước đèn tại Anh
Vào ngày 12/5 hằng năm, lễ rước đèn
(Procession of the Lamp) sẽ được tổ chức tại Tu viện Westminster, London. Trong
buổi lễ, một chiếc đèn lấy từ nhà nguyện sẽ được một hàng các y tá chuyền tay
nhau. Người cuối cùng xếp hàng đặt đèn trên bàn thờ trong tu viện. Đây là sự
tái hiện hình ảnh đáng nhớ nhất về Florence Nightingale. Hành động chuyền đèn
tượng trưng cho việc truyền thông tin và kiến thức từ y tá này sang y tá khác.
2.3. Nghi lễ tưởng nhớ Florence Nightingale
Vào Ngày Điều dưỡng Thế giới, người ta đồng
thời cũng tổ chức lễ tưởng niệm Florence Nightingale tại Nhà thờ St. Margaret
(Hampshire, Anh). Đây cũng là nơi chôn cất của gia đình Nightingale. Trong sân
nhà thờ có một tượng đài bốn mặt với các dòng chữ ở mỗi bên cho 4 thành viên
gia đình bà. Nơi yên nghỉ của Florence Nightingale được khắc lên dòng chữ đơn
giản “ F.N. Born 1820. Died 1910.”
Có thể nói, người điều dưỡng đóng vai trò rất
quan trọng trong ngành Y tế. Trong giai đoạn toàn thế giới đang phải gồng mình
để chống dịch Covid-19, đội ngũ điều dưỡng, y tá cũng đang làm hết sức mình để
chăm sóc cho các bệnh nhân. Nhân Ngày Điều dưỡng Thế giới, chúng ta hãy cùng
nhau gửi lời cảm ơn sâu sắc đến họ vì những đóng góp đáng trân trọng.
Nguyễn
Minh tổng hợp