1.
Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng
Bệnh tay chân miệng do các chủng virus thuộc họ virus đường ruột (gọi chung là
Enterovirus) gây ra. Hai nhóm tác nhân thường gặp là Coxsackie A16 và
Enterovirus 71 (EV71).
Đây là nhóm virus có sức sống bền bỉ. Nó có khả năng
tồn tại từ nhiệt độ lạnh đến rất cao: Trong 30 phút virus mới bị bất hoạt ở nhiệt
độ 560 độ C; Ở nhiệt độ lạnh - 40 độ C, virus có thể tồn tại đến 3 tuần ngoài
môi trường. Các bề mặt trong môi trường sinh hoạt chung mà có người bệnh thường
là những nơi có chứa virus, như vật dụng ăn uống, mặt bàn, ghế, giường, đồ chơi
chung …
Bệnh tay chân miệng dễ lây từ người sang người.
Virus gây bệnh tay chân miệng có thể phát tán từ cơ thể người bệnh ra môi trường
qua phân, dịch đường tiêu hóa, nước bọt và mụn nước. Trẻ em mắc bệnh chủ yếu do
nuốt phải virus gây bệnh. Trẻ tiếp xúc với mầm bệnh từ môi trường chủ yếu thông
qua bàn tay, rồi đưa lên miệng, và nuốt phải virus. Chuyên môn gọi là lây truyền
qua "tiếp xúc". Tay chân miệng là bệnh rất dễ lây lan thành dịch.
2.
Dấu hiệu của bệnh tay chân miệng
Phát hiện sớm bệnh tay chân miệng ở trẻ là một trong
những điều kiện quan trọng tác động đến quá trình điều trị.
Hầu hết trẻ mắc bệnh tay chân miệng nếu được phát hiện
sớm và theo dõi chặt chẽ sẽ có quá trình điều trị nhẹ nhàng, dự phòng được các
biến chứng và hạn chế được nguy cơ tử vong.
Thời gian ủ bệnh và dấu hiệu
- Sau khi nuốt phải virus gây bệnh và trải qua thời
gian ủ bệnh từ 3-7 ngày, người bệnh bắt đầu xuất hiện các triệu chứng với biểu
hiện đặc trưng là phát ban dạng phỏng nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối,
mông. Ban tồn tại trong thời gian ngắn (dưới 7 ngày) sau đó có thể để lại vết
thâm, rất hiếm khi loét hay bội nhiễm.
- Loét miệng là biểu hiện rất thường gặp ở trẻ nhỏ
khi mắc bệnh này. Vị trị loét thường được phát hiện nhiều nhất là vùng hầu họng
(gần lưỡi gà), niêm mạc má, môi hoặc lưỡi. Số lượng từ 1 đến vài mụn loét trong
miệng, kích cỡ khoảng 2 mm – 3 mm. Loét miệng khiến trẻ đau rát khi ăn, bỏ ăn,
bỏ bú và tăng tiết nước bọt.
- Sốt: Hầu hết trẻ chỉ sốt nhẹ, nhiệt độ thường từ
37,5°C – 38° C. Khi trẻ bị sốt cao trên 39° C liên tục từ 2 ngày trở lên là một
trong những dấu hiệu gợi ý trẻ có thể có biến chứng nghiêm trọng, cần phải nhập
viện để theo dõi điều trị.
- Trẻ bị tiêu chảy, trên mông xuất hiện các nốt mụn
lở, rộp da.
- Rối loạn tri giác, mê sảng.
Nhận biết sớm được tình trạng bệnh nặng của trẻ mắc
tay chân miệng để có kịp thời điều trị, chăm sóc, can thiệp là cách tốt nhất hạn
chế các biến chứng và nguy cơ tử vong của trẻ bệnh.
3.
Biến chứng của bệnh tay chân miệng
Biểu hiện lâm sàng của bệnh tay chân miệng giống bất
kể chủng virus gây bệnh nào. Tuy nhiên, bệnh nhân nhiễm EV71 có nhiều khả năng
dẫn đến các biến chứng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong. Như
là biến chứng viêm màng não, viêm não do virus, hoặc tổn thương cơ tim.
4. Điều trị và chủ động phòng ngừa
Điều đáng lưu ý là hiện nay vẫn chưa có thuốc tiêu
diệt được tác nhân gây bệnh, hay nói cách khác là chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.
Vì vậy thái độ tích cực nhất đối với bệnh tay chân miệng là dự phòng không để mắc
bệnh.
- Phòng bệnh cá nhân:
Mỗi cá nhân hình thành thói quen và văn hoá vệ sinh
tay, huấn luyện cho trẻ em thói quen vệ sinh tay đúng bằng xà phòng.
Trẻ phải được nghỉ học, cách ly trẻ lành và trẻ bị bệnh
để tránh lây lan.
Giám sát các hoạt động của trẻ bị bệnh trong sinh hoạt
hằng ngày.
- Phòng bệnh trong gia đình và cộng đồng:
Xây dựng văn hoá vệ sinh trong gia đình, lớp học,
nhà trường; đặc biệt với người trực tiếp chăm sóc trẻ…
Lau rửa, vệ sinh đồ chơi, dụng cụ sau khi sử dụng
(khuyến khích sử dụng hoá chất khử khuẩn).
Vệ sinh tay đúng cách sau khi thay tã, lót, khi có
tiếp xúc với phân, nước bọt. Không xả, làm văng bắn nước bọt, phân ra ngoài môi
trường.
Lau vệ sinh sàn nhà bằng dung dịch khử khuẩn. Sử dụng
nguồn nước sạch.
Đối với trẻ tuổi mẫu giáo: vệ sinh bề mặt, vệ sinh đồ
chơi, dụng cụ ăn uống
Tắm rửa sạch sẽ cho trẻ bằng xà phòng và nước sạch
Đảm bảo dinh dưỡng cho trẻ đầy đủ.Theo dõi các dấu
hiệu chỉ điểm biến chứng sớm.
Vật dụng cá nhân ăn uống của trẻ như bình sữa, ly uống
nước, chén ăn cơm, muỗng ăn…nên được luộc sôi và sử dụng riêng biệt cho từng trẻ.
Đồ chơi và vật dụng thường dùng của trẻ cần phải được
tẩy trùng sạch sẽ bằng những dung dịch sát khuẩn được ngành y tế khuyên dùng
như dung dịch Cloramin B 2%, dung dịch nước Javel hoặc xà phòng sát khuẩn để tạo
tính an toàn cho trẻ khi sử dụng.
5.
Muốn mau khỏi cần làm gì?
Để bệnh thuyên giảm và nhanh khỏi, người bệnh và người
nhà cần tuân thủ như sau:
Không nên tự ý sử dụng, bôi thuốc vào các nốt bọng
nước, các vết viêm loét ở miệng khi không có tư vấn và chỉ định của bác sĩ.
Không nên kiêng tắm cho trẻ vì rất dễ mắc thêm các bệnh
viêm nhiễm do các virus vi khuẩn gây ra, gây ngứa ngáy khó chịu cho trẻ. Lưu ý
tắm nước ấm và phòng kín gió.
Hạn chế tiếp xúc, nhất là với người lành.
Cho trẻ ăn các loại dễ tiêu, lỏng như súp, cháo,
sinh tố. Uống đủ nước các loại (sữa, nước ép, vắt từ trái cây tươi)…
6.
Phân biệt tay chân miệng với một số bệnh có biểu hiện tương tự
Do có triệu chứng tương tự, bệnh tay chân miệng có
thể bị bỏ sót hoặc nhầm lẫn với các bệnh khác :
Viêm loét miệng: thường là các vết loét sâu, nhiều dịch
tiết và hay tái phát
Một số bệnh có phát ban, phỏng nước: Sốt phát ban
(ban đỏ, xen kẽ ít dạng sẩn, thường có kèm theo hạch sau tai); dị ứng (ban đỏ
đa dạng, không có phỏng nước); viêm da mủ (tổn thương đỏ, đau, có mủ); thuỷ đậu
(phỏng nước rải rác toàn thân, nhiều lứa tuổi)
7.
Khi nào đến bác sĩ?
Khi phát hiện trẻ có những biểu hiện sớm, nghi ngờ mắc
tay chân miệng như:
Giật mình chới với, hốt hoảng, thất thần;
Run chi (thấy rõ khi đưa đồ chơi cho trẻ cầm);
Yếu chi
Trẻ đi đứng loạng choạng
Trẻ đảo mắt bất thường
Nôn trớ
Quấy khóc, dỗ không nín
Co giật
Thở mệt…
Tay chân miệng
là bệnh truyền nhiễm có thể điều trị tại nhà theo phác đồ của Bác sĩ. Bệnh thường
tự khỏi sau 7 – 10 ngày mà không gây ra nhiều nguy hiểm cho trẻ. Tuy nhiên, nếu
không phát hiện sớm, chữa trị kịp thời, bệnh tay chân miệng có thể dẫn đến một
số biến chứng nghiêm trọng khác. Vì vậy, bố mẹ cần đưa trẻ thăm khám càng sớm
càng tốt khi có các dấu hiệu bất thường.
Nguyễn Minh tổng
hợp theo suckoedoisong