Với khối lượng sản xuất và xử lý ngày càng lớn các
thiết bị điện tử, thế giới phải đối mặt với “ cơn sóng thần về rác thải điện tử
”, gây nguy hiểm cho tính mạng và sức khỏe.
Hiện chúng ta đang cùng nhau để bảo vệ biển và hệ sinh thái khỏi ô nhiễm
nhựa và vi nhựa, việc bảo vệ sức khỏe của trẻ em khỏi mối đe dọa ngày càng tăng
của rác thải điện tử, càng trở nên cấp thiết. TS Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng
giám đốc WHO cho biết.
Có tới 12,9 triệu phụ nữ đang làm việc trong lĩnh vực
chất thải phi chính thức, nơi có khả năng khiến họ tiếp xúc với chất thải điện
tử độc hại và gặp rủi ro cho bản thân và những đứa con chưa sinh của họ.
Trong khi đó, hơn 18 triệu trẻ em và thanh thiếu
niên, một số trẻ mới 5 tuổi, đang tích cực tham gia vào lĩnh vực công nghiệp
phi chính thức, trong đó có chế biến chất thải. Một số trẻ tham gia vào việc
tái chế rác thải điện tử. Những trẻ khác sống, học tập và chơi gần các trung
tâm tái chế chất thải điện tử, nơi có hàm lượng hóa chất độc hại cao, chủ yếu
là chì và thủy ngân… có thể làm tổn hại đến khả năng trí tuệ của chúng.
Tác động của
rác thải điện tử đối với sức khỏe con người
Công nhân thu hồi các vật liệu có giá trị như đồng,
vàng có nguy cơ tiếp xúc với hơn 1.000 chất độc hại, bao gồm chì, thủy ngân,
niken, chất chống cháy brom hóa và hydrocacbon thơm đa vòng (PAHs).
Đối với một bà mẹ tương lai, việc tiếp xúc với chất
thải điện tử độc hại có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của thai
nhi trong suốt quãng đời còn lại. Những tác động xấu đến sức khỏe tiềm ẩn bao gồm: Thai chết lưu và sinh non, cũng như cân nặng
và chiều dài khi sinh thấp. Tiếp xúc với chì từ các hoạt động tái chế chất thải
điện tử có liên quan đến việc giảm đáng kể điểm đánh giá hành vi ở trẻ sơ sinh,
tăng tỷ lệ rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), thay đổi tính khí của trẻ, giảm
nhận thức và điểm số ngôn ngữ…
Các tác động xấu khác đến sức khỏe trẻ em liên quan
đến rác thải điện tử bao gồm: Thay đổi chức năng phổi, ảnh hưởng đến hệ hô hấp,
tổn thương DNA, suy giảm chức năng tuyến giáp và tăng nguy cơ mắc một số bệnh
mãn tính sau này, chẳng hạn như ung thư và bệnh tim mạch.
TS Marie-Noel Brune Drisse, tác giả chính của báo
cáo cho biết: Một đứa trẻ chỉ ăn một quả trứng gà từ Agbogbloshie (một khu rác
thải ở Ghana), sẽ hấp thụ gấp 220 lần mức giới hạn hàng ngày của Cơ quan An
toàn Thực phẩm Châu Âu đối với lượng điôxin clo hóa. Quản lý chất thải điện tử
không đúng cách là nguyên nhân gây tình trạng này. Đây là một vấn đề sức khỏe
nghiêm trọng đang gia tăng nhưng nhiều quốc gia vẫn chưa nhận thức được vấn đề.
Nếu không hành động ngay bây giờ, những tác động của nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng
đến sức khỏe của trẻ em và tạo gánh nặng cho ngành y tế trong những năm tới.
Gia tăng rác
thải điện tử trên thế giới
Khối lượng rác thải điện tử đang tăng mạnh trên
toàn cầu. Theo Đối tác thống kê chất thải điện tử toàn cầu (GESP), lượng rác đã
tăng 21% trong 5 năm tính đến năm 2019, với 53,6 triệu tấn chất thải điện tử được
tạo ra. Để bạn đọc dễ hình dung, chất thải điện tử năm ngoái nặng bằng 350 con
tàu du lịch được đặt sát nhau để tạo thành một đường thẳng dài 125 km. Sự tăng
trưởng này được dự báo sẽ tiếp tục bởi việc sử dụng máy tính, điện thoại di động
và các thiết bị điện tử khác càng ngày càng phổ biến, và các đồ điện tử này
càng ngày càng lỗi mốt nhanh hơn.
Theo ước tính gần đây nhất của GESP, chỉ có 17,4%
chất thải điện tử được sản xuất trong năm 2019 đến được các cơ sở quản lý hoặc
tái chế chính thức. Phần còn lại được đổ bất hợp pháp, áp đảo ở các quốc gia có
thu nhập thấp hoặc trung bình, nơi chúng được tái chế bởi những người lao động
phi chính thức.
Việc thu gom và tái chế rác thải điện tử một cách
thích hợp là chìa khóa để bảo vệ môi trường và giảm phát thải khí hậu. Vào năm
2019, GESP phát hiện ra rằng 17,4% chất thải điện tử được thu gom và tái chế một
cách thích hợp đã ngăn chặn được 15 triệu tấn carbon dioxide tương đương thải
ra môi trường.
Cần hành động
giảm chất thải điện tử bảo vệ sức khỏe
Tổ chức Children and Digital Dumpsites (Trẻ em và
rác thải kỹ thuật) số kêu gọi cần hành động hiệu quả và ràng buộc của các nhà
xuất khẩu, nhập khẩu và chính phủ để đảm bảo việc xử lý rác thải điện tử hợp lý
với môi trường cũng như sức khỏe và sự an toàn của người lao động, gia đình và
cộng đồng; giám sát phơi nhiễm chất thải điện tử và kiểm tra sức khỏe; tạo điều
kiện tái sử dụng vật liệu tốt hơn; khuyến
khích sản xuất các thiết bị điện và điện tử bền hơn.
Tổ chức này cũng kêu gọi cộng đồng y tế hành động để
giảm thiểu các tác động xấu của chất thải điện tử đến sức khỏe, bằng cách nâng
cao năng lực của ngành y tế trong việc chẩn đoán, giám sát và ngăn ngừa phơi
nhiễm chất độc ở trẻ em và phụ nữ; nâng cao nhận thức về những đồng lợi ích tiềm
năng của việc tái chế hiệu quả, hợp tác với các cộng đồng bị ảnh hưởng và vận động
để có dữ liệu và nghiên cứu sức khỏe tốt hơn về các nguy cơ sức khỏe mà những
người làm công tác xử lý rác thải điện tử phải đối mặt.
Tiến sĩ Maria Neira, Giám đốc Sở Môi trường, Biến đổi
khí hậu và Sức khỏe tại WHO cho biết: Trẻ em và thanh thiếu niên có quyền được
phát triển và học tập trong một môi trường lành mạnh, và việc tiếp xúc với rác
thải điện, điện tử và nhiều thành phần độc hại trong đó đã làm vi phạm đến quyền
này. Ngành y tế đóng vai trò lãnh đạo và vận động chính sách, thực hiện nghiên
cứu, tác động đến các nhà hoạch định chính sách, thu hút sự chú ý của cộng đồng
và tiếp cận với các ngành khác để yêu cầu các chính sách về rác thải điện tử
chú trọng các nguy cơ sức khỏe.
Một tỷ lệ
đáng kể chất thải điện tử được tạo ra hàng năm được xuất khẩu từ các quốc gia
có thu nhập cao sang các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, nơi có thể
thiếu các quy định hoặc có những quy định thực thi thiếu an toàn. Tại đây, rác
thải điện tử được tháo dỡ, tái chế và tân trang trong môi trường không đảm bảo
về cở sở hạ tầng và các biện pháp bảo vệ môi trường, sức khỏe… Điều này khiến
những người làm công tác xử lý chất thải điện tử, gia đình và cộng đồng của họ
có nguy cơ bị ảnh hưởng xấu đến sức khỏe nhiều hơn từ việc tái chế chất thải điện
tử.
Sáng kiến của WHO về chất thải điện tử và sức khỏe
trẻ em, được khởi động vào năm 2013, nhằm tăng cường khả năng tiếp cận bằng chứng,
kiến thức và nhận thức về tác động sức khỏe của chất thải điện tử; nâng cao
năng lực của ngành y tế để quản lý và phòng ngừa rủi ro; theo dõi tiến độ và
thúc đẩy các chính sách về chất thải điện tử nhằm bảo vệ sức khỏe trẻ em tốt
hơn; cải thiện việc giám sát mức độ phơi nhiễm với chất thải điện tử và tạo điều
kiện cho các can thiệp bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Nguyễn Minh tổng hợp ( Suckhoedoisong.vn)