Hiện nay, trên thị trường Việt Nam bên cạnh
các sản phẩm thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào đang được quản lý
theo quy định của Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL), đang xuất hiện
một số sản phẩm thuốc lá mới, trong đó, phổ biến nhất là thuốc lá điện tử
(Electronic Nicotine Delivery - ENDs), thuốc lá nung nóng (Heated Tobacco
Product - HTPs), shisha,... Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), để sản xuất các sản
phẩm thuốc lá điện tử có khoảng 15.500 loại hương liệu được sử dụng, trong đó,
rất nhiều loại hương liệu độc hại và chưa được đánh giá toàn diện về mức độ gây
hại đối với sức khỏe, thuốc lá điện tử có chứa nicotine là chất gây nghiện.
Các sản phẩm
thuốc lá mới này (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha) rất có hại cho
sức khỏe của cả người hút và những người xung quanh, là nguyên nhân của nhiều
trường hợp ngộ độc nicotin, gây các bệnh về tim mạch, hô hấp, tiêu hóa. Sử dụng
thuốc lá điện tử gây tổn thương phổi cấp tính và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh
ung thư, như: ung thư phổi, ung thư vòm họng, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính,
tăng nguy cơ gây huyết khối, bệnh tim mạch, đột quỵ. Số liệu từ Trung tâm Kiểm
soát và ngăn ngừa bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) cho thấy Tính đến ngày 18 tháng 2 năm
2020, đã có 2.807 trường hợp tổn thương phổi cấp do thuốc lá điện tử phải nhập
viện 50 tiểu bang, 68 ca tử vong đã được xác nhận tại 29 tiểu bang. Sử dụng thuốc
lá điện tử còn gây chấn thương do cháy nổ thiết bị.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, trên thế giới chưa
có bằng chứng chứng minh thuốc lá điện tử giúp cai nghiện và WHO cũng không xác
nhận thuốc lá điện tử là biện pháp giúp hỗ trợ cai nghiện thuốc lá.
Tại Việt Nam,
tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong giới trẻ đang gia tăng nhanh chóng. Năm
2019, kết quả Điều tra sức khỏe học sinh toàn cầu của WHO thực hiện tại 21 tỉnh,
thành phố cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử tăng lên 2,6% (năm 2015 tỷ lệ
sử dụng thuốc lá điện tử là 0,2%). Gần đây theo phản ánh trên các phương tiện
thông tin, thuốc lá điện tử đang xâm nhập vào các trường học, ảnh hưởng xấu tới
hành vi, lối sống, sức khỏe của học sinh, sinh viên, đồng thời gây ra các hậu
quả trước mắt và lâu dài về sức khỏe, kinh tế, xã hội.
Vậy Thuốc lá
điện tử và thuốc lá nung nóng là gì? Những loại thuốc lá này có tác hại đối với
sức khỏe con người như thế nào?
Thuốc lá điện
tử (TLĐT) là các thiết bị điện tử sử dụng pin để làm nóng dung dịch có chứa
nicotine và các chất hóa học khác, đựng trong ống/bình chứa dùng một lần hoặc
có thể tái nạp, tạo ra sol khí (khói) cho người sử dụng hít vào.
Thành phần:
Các thành phần chính có trong dung dịch thuốc lá điện tử thường bao gồm:
nicotine, propylene glycol, glycerin, và chất tạo hương vị (có hơn 15.500 loại
hương vị khác nhau, trong đó, nhiều loại có chứa chất độc).
Khói của thuốc
lá điện tử: Có chứa nicotine, acetaldehyde, aceton, acrolein, formaldehyde, các
hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC), hydrocacbon thơm đa vòng (PAHs), nitrosamine
đặc trưng của thuốc lá (TSNA) và kim loại (nồng độ chì, crom, niken và
fomandehit được tìm thấy trong khói của một số sản phẩm TLĐT ở mức bằng và cao
hơn thuốc lá điếutruyền thống)
Thuốc lá nung nóng
(TLNN) là sự kết hợp thiết bị điện tử và sản phẩm thuốc lá chuyên dùng làm sản
sinh ra sol khí (khói) chứa nicotine và các hóa chất khác cho người sử dụng hít
vào.
Thành phần: Sử
dụng nguyên liệu từ thuốc lá (sợi, lá thuốc lá) cùng các chất phụ gia không phải
thuốc lá, và thường được tẩm hương liệu. Thuốc lá có thể ở dạng điếu hoặc ở các
dạng thiết kế đặc biệt khác như thanh, viên/ngăn chứa thuốc lá.
Khói của thuốc
lá nung nóng: Có chứa nicotine và các hóa chất độc hại khác giống như trong
khói thuốc lá điếu truyền thống. Nồng độ một số hóa chất trong TLNN thấp hơn
thuốc lá điếu truyền thống, nhưng nồng độ một số hóa chất khác lại cao hơn, và
tạo ra những chất mới không có trong khói thuốc lá thông thường có khả năng gây
hại cho sức khỏe.
Tác hại của
thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tới sức khỏe
- Gây nghiện, ảnh
hưởng phát triển não bộ của trẻ em và thanh thiếu niên.
- Tăng nguy cơ
bắt đầu sử dụng thuốc lá điếu truyền thống: Nghiên cứu cho thấy thanh thiếu
niên và người trẻ chưa bao giờ hút thuốc lá nhưng sử dụng thuốc lá điện tử thì
có nguy cơ bắt đầu hút thuốc lá điếu truyền thống cao hơn 3,5 lần so với nhóm
chưa từng sử dụng thuốc lá điện tử.
- Gây chấn
thương nghiêm trọng do nổ pin.
+ Mỹ: từ năm
2009 đến 2015 xảy ra 92 vụ cháy/nổ do thuốc lá điện tử, gây chấn thương ở 47
người và thiệt hại tài sản.
+ Anh: hơn 100
vụ cháy/nổ, 2 trường hợp tử vong do cháy/nổ thuốc lá điện tử được ghi nhận ở
Anh.
- Bệnh cấp và
mãn tính nguy hiểm liên quan đến thuốc lá điện tử:
+ Hô hấp: sử dụng
thuốc lá điện tử có liên quan đến tổn thương phổi cấp tính, viêm phổi do
lipoid, viêm phổi tăng bạch cầu ái toan, viêm phổi thể lỏng và viêm tiểu phế quản
tắc nghẽn.
+ Ung thư:nguy
cơ ung thư cao do kim loại nặng và các hợp chất carbonyl độc hại có trong khói
thuốc lá điện tử.+ Tim mạch: tăng nguy cơ hình thành huyết khối và xơ vữa động
mạch, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, rối loạn chức năng nội mô liên quan đến bệnh
tim mạch.
- Bệnh cấp và
mãn tính nguy hiểm liên quan đến thuốc lá nung nóng:
+ Phơi nhiễm
chất độc hại (nitrosamines, aldehydes, carbon monoxide v.v) có trong khói của
thuốc lá nung nóng liên quan tới các loại ung thư phổi, mũi, thực quản, gan, tụy,
cổ tử cung, tăng nguy cơ tim mạch, đột quỵ.
+ Gây tử vong:
Mỹ: 68 ca tử
vong và 2.807 trường hợp bị tổn thương hô hấp cấp (EVALI) phải nhập viện do sử
dụng thuốc lá điện tử từ 8/2019 đến 18/02/2020 (số liệu của Trung tâm Kiểm soát
bệnh tật Hoa Kỳ).
Anh: 4 ca tử
vong có liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử tới nay (ghi nhận bởi cơ quan Quản
lý Thuốc và Sản phẩm Chăm sóc sức khỏe)
Hậu quả kinh tế,
xã hội do thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng
Gia tăng gánh
nặng kinh tế cho hộ gia đình và quốc gia do chi phí để điều trị bệnh do sử dụng
các sản phẩm này, giảm năng suất lao động do bị bệnh và tử vong sớm, và tổn
thương tâm lý.
Nguy cơ phát
sinh tệ nạn xã hội do sử dụng ma túy và các chất gây nghiện đồng thời với TLĐT:
- Mỹ: 30.6%
thanh thiếu niên (lớp 6-12) sử dụng thuốc lá điện tử đã từng phối trộn chất ma
túy từ cây cannabis với dung dịch điện tử.
- Việt Nam: một
số trường hợp cấp cứu do ngộ độc cần sa phối trộn trong thuốc lá điện tử đã được
ghi nhận tại Bệnh viện Bạch mai và Trung tâm giám định ma túy Viện Khoa học
hình sự Bộ Công An.
Ảnh hưởng đến
môi trường vì lượng chất thải rắn:
- Thiết bị
TLĐT, TLNN bao gồm nhiều thành phần (nhựa, pin, bảng mạch điện, lọ dung dịch điện
tử…), bị vứt bỏ dưới dạng vỡ, nát có thể phát tán ra môi trường các chất độc hại
như kim loại, axit, nicotine, v.v.
- Mỹ: 58 triệu
sản phẩm TLĐT được bán ra trong năm 2015, trong đó có 19.2 triệu sản phẩm dùng
1 lần tạo ra lượng rác thải lớn.
Mọi sản phẩm
thuốc lá đều có hại cho sức khỏe
Các sản phẩm
thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng gây bệnh tật, tử vong, ảnh hưởng xấu tới
con người và môi trường, kinh tế, xã hội.
Nguy cơ sử dụng
ma túy và các chất kích thích khác đồng thời với thuốc lá điện tử đã được ghi
nhận ở Việt Nam và trên thế giới.
Việt Nam không
nên cho phép thí điểm nhập khẩu, kinh doanh các sản phẩm TLĐT/TLNN.
Nguyễn Minh tổng
hợp ( Theo Quỹ PCTHCTL)