PV: xin Bác sỹ cho biết thuốc lá và bệnh tim
mạch có mối quan hệ như thế nào?
Bác sỹ Nguyễn Thị Nhàn: Như chúng ta
đã biết thuốc lá giết chết hơn 8 triệu người trên toàn cầu mỗi năm.
Trong đó hơn 7 triệu người tử vong do sử dụng thuốc lá trực tiếp và khoảng 1,2
triệu người tử vong dù không hút thuốc nhưng tiếp xúc với khói thuốc một cách
thụ động.
Hút thuốc lá là một yếu tố làm tăng nguy
cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và làm tăng mức độ nghiêm trọng của
các bệnh về đường hô hấp. Theo đánh giá của hội đồng các chuyên gia y tế công cộng
được WHO triệu tập vào ngày 29 tháng 4 năm 2020 cho thấy những người hút thuốc
có nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng về sức khỏe do COVID-19 cao hơn so với
những người không hút thuốc.
Việc hút thuốc lá từ lâu đã gây những ảnh
hưởng tiêu cực đối với sức khỏe của con người bởi vì thuốc lá cũng như khói thuốc
lá chứa những chất độc hại, nhất là những chất gây ung thư. Rất đáng chú ý là
thuốc lá chứa nicotin là một chất có khả năng gây nghiện rất cao, khiến cho người
hút thuốc lá bị phụ thuộc về cả thể chất và tâm lý. Một độc chất khác cũng có
trong thuốc lá là hắc ín làm cơ thể dễ bị tổn thương hơn.
Tác hại của thuốc lá gây ra chính là những
bệnh lý về tim, gan và phổi. Hút thuốc lá gây bệnh nhồi máu cơ tim, đột quỵ, bệnh
phổi tắc nghẽn mãn tính và những bệnh lý ung thư như ung thư phổi, ung thư
thanh quản, ung thư bàng quang... Việc ảnh hưởng của thuốc lá và bệnh tim cũng
như những bệnh lý khác đã kể trên đều phụ thuộc vào số lượng thuốc lá hút mỗi
ngày và số năm hút thuốc lá của người bệnh.
Không thể không nhắc đến khói thuốc lá
hay khói thuốc thụ động vì yếu tố này đã được khoa học chứng minh cũng là một
trong những nguyên nhân gây ra những bất lợi cho sức khỏe con người ở mọi lứa
tuổi.Theo Tổ chức Y tế thế giới WHO thì có khoảng 890.000 người không trực tiếp
hút thuốc lá mà chỉ tiếp xúc với khói thuốc lá vẫn tử vong vì thuốc lá trong số
7 triệu người chết vì chất độc này.
Hút thuốc lá còn gây sảy thai ở phụ nữ
mang thai hút thuốc lá, là một trong những nguyên nhân dẫn tới sinh non, nhẹ
cân và cả tử vong ở thai nhi.Đối với phụ nữ, chỉ cần tiêu thụ mỗi ngày có 10g
rượu bia kèm theo thuốc lá thì cũng đủ để cơ thể hứng chịu bệnh tật. Hút thuốc
lá còn gây sảy thai ở phụ nữ mang thai hút thuốc lá
Hút thuốc lá gây bệnh tim mạch:
Cơ chế hút thuốc lá gây bệnh tim mạch: Về
cơ chế, những người hút thuốc lá sẽ làm tăng nồng độ của những sản phẩm oxy hóa
như cholesterol LDL oxy hóa và làm giảm nồng độ cholesterol HDL - yếu tố đóng
vai trò bảo vệ tim. Những yếu tố này kết hợp với sự tác động của CO và độc chất
nicotin làm tổn thương nội mạch. Vì những quá trình tổn thương trên, cơ thể của
những người hút thuốc lá sẽ tăng những phản ứng mạch máu, giảm cung lượng máu
mang oxy nên dẫn đến thiếu máu cơ tim và co thắt mạch vành. Ngoài ra, hút thuốc
lá cũng góp phần làm tăng fibrinogen và tăng sự kết dính tiểu cầu.
Thuốc lá và bệnh tim
Tăng huyết áp: Nguyên
nhân của tình trạng tăng huyết áp ở những người hút thuốc lá là nicotin.
Nicotin là chất gây nghiện, làm kích thích sản sinh adrenaline nên hút thuốc lá
làm tim đập nhanh, nhịp tim trở nên nhanh hơn gây huyết áp cao.
Huyết áp sẽ trở lại bình thường ở khoảng
giữa những lần hút thuốc nhưng không bao giờ trở về bình thường nếu không ngừng
hút thuốc. Nếu hút thuốc lá quá nhiều lần trong ngày sẽ làm tăng chỉ số huyết
áp trung bình. Ngoài ra, hút thuốc lá còn làm tăng huyết áp dao động là yếu tố
nguy hiểm hơn cả bệnh tim mạch.
Hút thuốc lá làm giảm hiệu quả trong lúc
đang điều trị tăng huyết áp. Tình trạng này do thuốc lá có những chất làm gan sản
xuất enzym đi vào máu làm hạn chế tác dụng thuốc điều trị tăng huyết áp.
Bệnh mạch vành
Hút thuốc lá được xem là yếu tố nguy cơ
bệnh mạch vành. Ngoài ra, hút thuốc lá thụ động hay tiếp xúc với khói thuốc ở
môi trường thì nguy cơ mắc bệnh lý mạch vành tăng 20%- 30%.
Nguyên nhân của bệnh lý này là do tình
trạng xơ vữa động mạch do lớp nội mạch bị phá hủy vì các chất độc trong thuốc
lá làm cao huyết áp và nồng độ mỡ trong máu cao. Khi hút thuốc kết hợp với tăng
huyết áp, xơ vữa động mạch và tăng nồng độ mỡ máu thì sẽ gây những tác động cực
kỳ xấu đến sức khỏe, cao hơn nhiều lần so với khi xảy ra những tình trạng này một
cách riêng lẻ.
Hút thuốc lá gây nên đau thắt ngực và nhồi
máu cơ tim. Những bệnh nhân này thường bị đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim sớm
và có nguy cơ tái phát hiện tượng này trong một năm nhiều hơn người không hút thuốc
lá. Hiện tượng co thắt mạch vành có thể xảy ra chỉ sau khi người bệnh sử dụng một
điếu thuốc lá. Khói thuốc lá làm tăng sản sinh catecholamine gây loạn nhịp tim,
điển hình là ngoại tâm thu thất và rung thất, rồi ngưng tim.
Phình
động mạch chủ: Những mảng xơ vữa động mạch chủ làm động mạch chủ yếu đi và
phình ra, có thể ở thành mạch. Sau đó, những vị trí phình này có thể bị vỡ gây
tổn thương. Những người hút thuốc lá có tỉ lệ bị phình động mạch chủ cao hơn 8
lần và tỉ lệ tử vong cho vỡ phình động mạch chủ cũng cao hơn những người không
hút thuốc lá.
Bệnh cơ tim: Khói
thuốc lá phá hủy những động mạch nhỏ và đặc biệt CO trong thuốc lá gây tổn
thương trực tiếp đến cơ tim. Hơn nữa, hút thuốc lá làm tăng khả năng nhạy cảm với
virus dẫn đến viêm cơ tim.
Bệnh
lý mạch máu ngoại vi: Khả năng mắc phải những bệnh lý máu ngoại vi của người
hút thuốc lá cao hơn 16 lần so với người chưa từng hút thuốc lá. Biểu hiện của
những căn bệnh này thường là đau và hạn chế vận động. Bệnh nhân cần ngừng việc
hút thuốc lá trong quá trình điều trị để hiệu quả điều trị được tốt nhất.
PV: Bác sỹ có lưu ý gì đối với việc hút thuốc
lá và bệnh tim mạch?
Bác sỹ Nguyễn Thị Nhàn: Nhiều người nghĩ hút thuốc lá không
khói và thuốc lá điện tử là vô hại. Thực chất thì thuốc lá không khói cũng làm
tăng nồng độ Nicotine và nhiều chất khác trong máu. Thuốc lá không khói cũng
làm tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư và tăng nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch.
Thuốc lá điện tử cũng không hoàn toàn vô hại.
Một điểm cũng rất cần lưu ý đó là việc
hút thuốc lá thụ động, tức là việc hít phải khói thuốc từ người hút thuốc lá.
Chỉ 30 phút tiếp xúc với khói thuốc đã làm tổn hại chức năng nội mô động mạch
vành ở những người khoẻ mạnh không hút thuốc tương tự như những người hút thuốc
lá thường xuyên. Vì vậy hút thuốc lá thụ động cũng nguy hại không kém người hút
chủ động, nhất là đối với trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai.
PV: Bác sỹ có lời khuyên gì đối với những
người bị bệnh mà đang hút thuốc lá?
Bác sỹ Nguyễn Thị Nhàn: Vì những tác
hại của thuốc lá vô cùng nghiêm trọng, đặc biệt là hút thuốc lá gây bệnh tim mạch
và khói thuốc lá cũng ảnh hưởng xấu đến các cơ quan trong cơ thể con người nên
cần phải loại bỏ những yếu tố đưa chúng ta đến với việc sử dụng thuốc lá, nếu
đang trong quá trình điều trị thì tuyệt đối không hút thuốc lá và có chế độ ăn
uống cũng như luyện tập phù hợp.
Nếu bạn đang hút thuốc, thì bất kỳ khi
nào bạn cai thuốc lá cũng đều có lợi ích cho việc cải thiện sức khỏe tim mạch
và giảm nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng khác. Lợi ích của cai thuốc lá được
thấy rất sớm. Sau cai thuốc lá một năm, nguy cơ mắc bệnh động mạch vành đã giảm
đi một nửa. Đồng thời, cai thuốc lá cũng làm giảm nguy cơ nhồi máu não và xuất
huyết dưới nhện.
Đối với người mắc bệnh động mạch vành,
cai thuốc lá giúp giảm 36% nguy cơ mắc các biến cố tim mạch và giảm 50% nguy cơ
tử vong sớm. Ở những bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim, cai thuốc lá giúp giảm 40%
nguy cơ tử vong và giảm 30% nguy cơ tái phát nhồi máu cơ tim. Đối với những người
mắc bệnh động mạch chi dưới, cai thuốc lá giúp cải thiện khả năng gắng sức, giảm
nguy cơ phải cắt cụt chi và tăng tỷ lệ sống còn.
Như vậy, tốt nhất là không hút thuốc vì
những lợi ích của việc không hút thuốc là rất rõ ràng. Nếu đang hút thuốc thì
việc bỏ hút thuốc lá cùng với thực hiện lối sống lành mạnh (ăn nhiều rau, tích
cực luyện tập thể lưc, duy trì cân năng tối ưu..), kiểm soát tốt huyết áp, mỡ
máu, đường huyết thì sẽ giúp ngăn ngừa bị bệnh ở người chưa bị bệnh tim mạch.
Còn đối với người đã bị bệnh tim mạch thì việc bỏ hút thuốc lá cũng giúp giảm
nguy cơ tái phát bệnh hoặc làm nặng bệnh. Kể cả những người đã hút thuốc lá
trong một giai đoạn dài (nhiều chục năm) thì khi bỏ hút thuốc lá vẫn có lợi
ích.
PV: Cảm ơn Bác sỹ vì những thông tin hữu
ích./.
Nguyễn
Minh